-
قەڵای خوڕەم ئاباد... بنکەی چاود‌ێریی ساسانییەکان لە دڵی چیاکانی زاگرۆسداقەڵای خوڕەم ئاباد (فەلەکولئەفلاک)، لە ساڵی ٦٥١ی زایینی لە سەردەمی ساسانییەکان دروست کراوە. ئەگەر سەیری مێژووی قەڵاکە بکەیت، ئەم قەڵایە زیاتر بنکەی حکوومەتی پاشا جیاوازەکان بووە و لە قۆناغە مێژووییەکاندا وەک بەندیخانە بەکار هێنراوە. لە ساڵانی دوور
-
بازاڕە کۆن و مێژووییەکەی ورمێ بازاڕی ورمێبازاڕە کۆن و مێژووییەکەی ورمێ بازاڕی ورمێ، بە یەکێک لە کۆنترین شوێنەوارە مێژووییەکانی شاری ورمێ دادەنرێت. ئەم بازاڕە لە سەردەمی سەفەوییەکان دروست کراوە. بازاڕەکە دەکەوێتە ناوەندی شار و تەنیشت مزگەوتی ورمێ، ئەو کاتەی دروست کراوە هێندەی ئەمڕۆ گەورە ن
-
دراو و شمشێری كەریمخانی زەند... ئەو كوردەی فەرمانڕوایی ئێرانی دەكردبەدرێژایی مێژوو كورد پێگەی بەهێزی هەبووە لە گرتنەدەستی دەسەڵات و پاشایەتی و میرنشینی، یەكێک لەوانەش كەریمخانی زەندە، كە وەک كوردێک توانیویەتی چەندین ساڵ وەک پاشایەک فەڕمانڕەوایی وڵاتێكی وەک ئێران بكات و لە سەردەمی دەسەڵاتیدا دادوەری و ئاسایش سەران
-
زەویی پیرۆز، کەنیسەی نەنە مەریەم لە باوەش دەگرێتکەنیسەی (نەنە مەریەم) یەکێک لە شوێنەوارە مێژووییە ئاشوورییەکانی ورمێیە. کەنیسەی نەنە مەریەم، یەکێکە لە دیمەنە سەرنجڕاکێشەکانی پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژئاو،ا کە بە (شرق اشور) ئاشووری ڕۆژهەڵات ناسراوە و لەڕابردوودا بە ناوی دیکەی وەک (کلیسای حضرت مر
-
مۆزەخانەی ورمییە گەوهەرە مێژووییەکانی لە ئامێز گرتووەمۆزەخانەی ورمییە لە ساڵی 1967 زایینی دروست کراوە، ژێرخانەکەی ٧٥٠ مەتر چوارگۆشەیە و ڕووبەرەکەی ٢٠٠٠ مەتر چوارگۆشەیە. دوای چەند ساڵێک بەمەبەستی پاراستنی کار و کەلوپەلی ناوازە و هاوتەریب لەگەڵ فراوانبوونی مۆزەخانەکە، دوو فەزای تاڕادەیەک گەورە و گەن
-
مێژووی دروستکردنی پردی قەڵا تاسیان بۆ سەردەمی پێش ئیسلام دەگەڕێتەوەئەم پردە لە ناوەڕاستی سەدەی ١٣، بە فەرمانی شێخ مەولانا، لە شاگردەکانی شێخ یوسفەددین بورهان دروست کراوە، کە بە پردی مەولاناش ناسراوە. درێژیی پردەکە ٥٥ مەتر و پانییەکەی ١٠ مەتر لە بەشی خوارەوە و ٤ مەتر و نیو لە بەشی سەرەوە و بەرزییەکەی ١٠ مەتر و بەر
-
کودوروها، بەرد نووسراوێکی 3000 ساڵە لە مۆزەخانەی تاقوەساننووسراوی بەردینی کۆن، ناسراو بە (کودوروها)، یان بەردی سنوور خۆی (مەردوک ئاپاڵ ئایدین)، کە بە زمانی (ئەکەدی) بە واتای بەردی سنوور دێت، کە لە (میزۆپۆتامیا) و ناوچەکانی زاگرۆس لە هەزارەی چوارەمی پێش زایین تا هەزارەی دووەمی پێش زایین بەناوبانگ بوون و
-
ئیلام.. لە هەڵکۆلینە تازەکاندا ناوچەی مێژوویی و شارستانیی تێدا دەردەکەوێتکنە و پشکنینە شوێنەوارییەکانی ناوچەی "کان گنبد" (کان گونبەد) لە ئیلام ئاشکرای دەکەن، مێژووی ئەم ناوچە تازە دۆزراوەیە بۆ ساڵی ٢٦٠٠ پێش زایین دەگەڕێتەوە، چەندین کەلوپەلی بەنرخی تێدا دۆزراوەتەوە. پسپۆڕانی بواری شوێنەوارناسی باس لەوە دەکەن، ئەم گ
-
بازرگانانی گەنجینە و شوێنەوار نووسینی بزماری سەردەمی ئورارتی دەشێوێننلە نەبوونی میکانیزمێکی گونجاو بۆ پاراستنی شوێنەوارە مێژووییەکان و شوێنە دێرینەکان، تا لە دەستی بازرگانان و ڕاوچییانی گەنجینەکان بپارێزرێن، بەجۆرێک، کە لە چەند مانگی ڕابردوودا، شارەزایان و چالاکوانانی میراتی کولتووری بە یەکەوە هۆشدارییان دەدا سەبار
-
ئەسپی نیسایی لە ماهیدەشتی کرماشان بۆ وڵاتی چین بردراوەسەرچاوەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە ئەسپی بەناوبانگی نیسایی (کە یەکێکە لە جۆرە دەگمەن و تایبەتەکانی ئەسپی کوردی) لە سەردەمی ئەشکانیان بۆ وڵاتی چین بردراوە. نیسا ناوچەیەکە لە ناوچەکانی سەردەمی دەسەڵاتداریی ماد کە دەکەوێتە ناوچەکانی کرماشانی ئەمڕۆ.
